Aangezien ik haar boeken grafisch vormgaf, vroeg ze of ik ook de omslagen van deze serie wilde vormgeven. Omdat mijn ideeën voor een vormgeving bijna altijd voortkomen uit het zoeken naar een passend lettertype bij het onderwerp en de inhoud, ben ik eerst op zoek gegaan naar een passende letter. Ik wilde dat het een lettertype was dat overeenkwam met de periode waarin de boeken van Zola geschreven en gepubliceerd waren, de periode tussen 1870 en 1893. Eind negentiende eeuw dus.
Een al bestaand digitaal lettertype kon ik niet vinden. Wel vond ik het letterbeeld dat ik zocht in een Franse letterproef van ‘Fonderie Deberny et Cie’ uit Parijs van ± 1907 (afbeelding 1). Daarin stond een letterbeeld dat de inhoud en de stijl van de romans maar ook de periode waarin de boeken in Frankrijk geschreven waren reflecteerden, althans naar mijn idee. Een voorbeeld van de pagina uit deze letterproef is te zien in afbeelding 2.
Op deze pagina stond onder andere de elegante onderkast letter ‘g’, waar ik als een blok voor ben gevallen (afbeelding 3).
De pagina van afbeelding 2 van de genoemde letterproef is op hoge resolutie gescand en als proef zijn er wat letters nagetekend. Deze eerste paar letters bevielen wel en voldeden aan mijn verwachting voor de typografie op de covers van de vertaalde serie boeken van Émile Zola. Aangezien deze letter ook in de letterproef geen naam had, leek ‘Rougon’ in dit geval het meest passend. Dat was gelijk het begin en de geboorte van deze nieuwe digitale letter, exclusief voor gebruik op de covers van deze serie boeken.
Zoals te zien is op afbeelding 2 waren niet alle letters van het alfabet beschikbaar in kapitaal en onderkast. Een groot aantal moest van deze letters worden afgeleid. Het lastige aan het maken van een revival, waar in dit geval sprake van is, is altijd het uitgangspunt. Veel keuze was er niet, aangezien deze pagina het enige materiaal was en dus gelijk ook het enige uitgangspunt. Een aandachtspunt was het verspringen van de hoofdletters; in de afbeelding staan deze een heel stuk lager op de basislijn dan de onderkastletters. Een basislijn is een denkbeeldige horizontale lijn waar alle letters altijd op staan. Het bleek dat uit de letters van de pagina de titel van het eerste boek samengesteld kon worden (afbeelding 4). Dat was erg prettig, want zo kon ik goed zien of deze letter inderdaad paste bij de serie.
De beweeglijkheid, de niet altijd even heldere lijnen en soms onwenselijke wendingen, maar ook het niet zo strakke uiterlijk van de letter benadrukte voor mij de strijdbaarheid, intriges en ontwikkelingen die gaande waren in de familie Rougon-Macquart.
De kapitalen zijn in de letterproef een stuk groter en zwaarder dan de onderkastletters. Dat was iets wat ik niet wilde voor deze serie. Bovendien wilde ik alles op een rechte lijn uitgelijnd hebben om te voorkomen dat er bij een meerregelige titel te veel interlinie (ruimte tussen twee regels) kwam. Dat hield in dat de kapitalen kleiner gemaakt moesten worden, maar dat de zwaarte in verhouding moest blijven met de onderkastletters.
In deze eerste titel zat een kapitale ‘H’. Die was naar mijn idee niet duidelijk genoeg als ‘H’. Van deze letter zijn een aantal versies ontworpen om de juiste vormgeving te kunnen vinden (afbeelding 5).
Zaken waar een oplossing voor gezocht moest worden, waren onder andere hoe om te gaan met de uiteindes van bijvoorbeeld de onderkastletters. Hoe rond worden ze, of blijven ze scherp? Uiteindelijk is besloten om de uiteindes met een verlenging eraan (afbeelding 6) scherp te laten, zoals onder andere bij de onderkastletter ‘a’ is te zien. De uiteindes die een deuk hebben in het midden (afbeelding 7) zoals bij de onderkastletter ’n’ is te zien, krijgen een ronding mee.
In een publicatie van een Franse auteur, vertaald door een Franse letterkundige en in een lettertype gebaseerd op een Franse letterproef, mag naar mijn idee de Franse lelie niet ontbreken. Wikipedia geeft de volgende definitie van dit symbool:
De fleur de lis (ook fleur-de-lis, fleur-de-lys of ‘Franse lelie’ genoemd) wordt gebruikt in de heraldiek, waar ze vooral geassocieerd wordt met Frankrijk. De lelie is in de leer der emblemata een symbool van de maagd Maria, van zuiverheid en maagdelijkheid. De lelie wordt in tal van familiewapens en wapens van steden, provincies en genootschappen gebruikt.
Voor het lettertype ‘Rougon’ zijn van de fleur-de-lis een aantal verschillende versies ontworpen, omdat het leuk is en om indien nodig variatie toe te kunnen passen (afbeelding 8).
Behalve de fleur-de-lis zijn andere symbolen ook altijd een nuttige toevoeging voor een lettertype (afbeelding 9). Als extra toevoeging zijn er van Zola en de Franse Marianne gestileerde figuren gemaakt (afbeelding 10).
De ontwikkeling van het lettertype ‘Rougon’ is ten tijde van het schrijven van deze eerste aflevering een proces dat voorlopig nog niet klaar is; er moeten nog veel tekens ontworpen worden, maar de titels voor de eerste drie delen zijn klaar.Verder is het vermeldenswaard dat de lettertypes die gebruikt zijn voor het binnenwerk van de serie afkomstig zijn uit de familie Warnock Pro, ontworpen door Robert Slimbach.
